Maksim Gorki, Rus ve dünya edebiyatının başta gelen muharrirlerinden. Yapıtlarına serpiştirdiği toplumsal argümanlarla realist bir çizgide oldu. Gorki’nin Anaromanını da bu minvalde pahalandırmak lazım.
Maksim Gorki’nin 1906’da sürgünde yazdığı romanı Ana, toplumcu gerçekçilik akımının başyapıtlarından biri kabul edilir. Rus proletaryasının Çarlık Rusya’sına karşı verdiği devrimci gayretin romanıdır.
Eser, fabrikalarda güç koşullarda çalışan binlerce çalışandan biri olan Pavel’in özgürlükçü fikirlerine başlangıçta dehşetle yaklaşsa da, sonradan onun prensiplerine sahip çıkarak ihtilalin meşalesini taşıyan bayanlardan biri olan annesi Pelageya’nın kıssasını anlatır.
1905 İhtilali öncesi Rusya’nın toplumsal panoramasını ustalıkla yansıtan Ana tıpkı vakitte yeni bir niyet ve toplumsal uyanışın simgesi haline gelmiştir.
Yazarın 1906’da yayınlanan romanı, tarihe derin izler bırakacak olan Bolşevik Devrimi’nin ayak seslerini oluşturmuştur.
Gorki, Rus personel sınıfının hayatını yakından izledi 1 Mayıs marşını yazdı. Rusya Novgorod’da 28 Mart 1868’de doğan Gorki, asıl ismi Aleksey Maksimoviç Peşkov’dur. Rusça ’da “acı” anlamına gelen “Gorki” takma adını almayı tercih etti.
Babasını küçük yaşta kaybeden ünlü yazar, hayatın zorluklarıyla erkenden tanıştı, çeşitli ağır işlerde çalışarak hayata tutunmaya çalıştı. Ana, Rus yönetmen Vsevolod Pudovkin tarafından 1926’da beyaz perdeye taşındı.
Çalıştığı gemide bulaşıkçılık yapan Gorki, okumaya ve yazmaya büyük ilgi duydu. Bu vakit zarfından yaşadığı meselelerle baş edemeyeceğini anlayınca intihara bile kalkışan Gorki, toplumsal gerçekçi edebiyatçıların öncülerindendir.
Petersburg’da yayımlanan bir edebiyat mecmuasında 1895 yılında yayımlanan “Çelkaş” isimli hikayesiyle edebiyat dünyasına birinci adımını atan muharririn ismi yavaş yavaş zikredilmeye başlanmıştı.
Eleştirilerin odağında bir yazar
Yeni roman ve hikayeler kaleme almak istediyse de pek başarılı olduğu söylenemez. Çünkü devrin güçlü müellifleri ve eleştirmenleri tarafından yapıtları sağlam bir kurgu ve yalınlıktan uzak olduğunu düşünenler çoğunluktaydı.
Sert tenkitlere karşın birinci romanı “Foma” 1899’da yayımlanınca yergilerin odağında kurtulamayan müellif, kendisini eleştirenlere en sert karşılığı “Ana” kitabıyla verdi.
Maksim Gorki
Ana…
Gorki, denilince Ana romanın akla gelmesi onun sarsıcı ve değerli bir eser olmasından ileri gelmektedir.
Pavel, fabrikada sıkıntı koşullarda çalışan binlerce personelden biriydi. Emekçiler üzerindeki baskılar, toplumsal adaletsizlik, kapitalizmin keskin çarkları ortasında debelenen insanların dramlarını ustalıkla işleyen Gorki, Ana romanıyla büyük yankılamalara neden oldu.
Drama çeşidinde olan sinemadan bir sahne Pelage’nin, oğlu Pavel’in emekçiler ortasında başlattığı özgürlükçü fikirlere birinci başta endişeyle yaklaşsa da, daha sonra oğlunun en büyük destekçisi olur.
Pavel’in entelektüel fikirlere sahip ve güzel hatip olması onu başkan kılan birkaç özellikti. Pavel’in bildiriler dağıtması, gazete ve mecmuaları sert siyasi idareye karşın çıkartması kendisini hapishaneyle tanıştırsa da ülkülerinden vazgeçmeyen ateşli bir gençtir.
“Siz zavallısınız…”
Pavel’in mahpusta olmasını kabullenemeyen anne Pelage, oğlunun prensiplerinin peşinde koşarak gerçekleştirmek isteyince Çarlık Rusya’sının polisleri ve jandarmaları tarafından sıkı takibe alınır.
Pelage’nin, Pavel’in arkadaşları tarafından büyük hürmet uyandırarak oluşacak emekçi ihtilalinin meşalesini taşıyan bayan olur.
İzlendiğini elbette biliyordu Pelage. Trenle Moskova’ya hareket halindeyken sert çehreli iki kişinin kendisine gerçek yaklaştığını gördü. Oğlu için çantasında hazır tuttuğu bildirileri çıkarttı, etrafa saçtı.
Jandarmalar kollarına girdi, yerde sürüklendi. Jandarmalardan biri, ani bir hareketle Pelage’nin boğazından tuttu ve konuşmasını engelledi. Ana, boğuk ve acı bir sesle son kelamını söyledi.
“Siz zavallısınız…”
Maksim Gorki’nin Ana romanını şimdi okumadıysanız geç kalmış sayılmazsınız.
Ergül Tosun
Kitap sayfası için irtibat:
