Zimanê kurdî wekî encamapolitik û planaziyeke zimanî ya tepeserkirin û pişaftinê ji hemû qadên jiyanê hatiye vederkirin. Her çiqas li medrese Kurdistanê kurdî wekî zimanê alîkar hatibe bikaranîn jî, perwerde ne bi kurdî bu. Kurdî wekî zimanekî nivîskî di derdoreke teng de, pir kêm hatiye bikaranîn. Li aliyê din, heta van çil -pêncî salên dawîn wekî zimanê axaftinê li jingeha suriştî ya kurdan bi xurtî dihat bikaranîn. Lê bi pêşketina teknolojisi, ragihandin û perwerdehiya bi zimanê dewletê re derdor li zimanê axaftinê teng bû. Sedemeke din a qelsbûna zimanê axaftinê jî çi bi darê zorê, çi jî ji ber sedemên aborî valabûn û wêranbûna gundan e.
Piştî salên 1990î a geşbûna têkoşîna gelê kurd û sistbûna polîtîkayên qedexekirinê re hinekî be jî pêşî li zimanê nivîskî yê kurdî vebû. Îro a saya serê çapemenî, weşan û ragihandina digital, zimanê nivîskî li gorî berê gelekî a pêş ketiye. Li ser ragihandina civakî êdî gelek kurd bi zimanê xwe dinivîsin. Mesken jî cihê kêfxweşî û serbilindiyê ye. Li hemberî ve yekê jî hejmara kesên bi kurdî dijîn gelekî kêm bûye. Zimanê nivîskî ve nav derdoreke teng de maye.
Arada sırada hem ji aliyê çendaniyê hem de jî aliyê çawaniyê ve gelekî qelsû lawaz ketiye. Ji aliyê çendaniyê ve hejmara kesên ku bi kurdî dipeyvin pir kêm bûye. A taybetî nifşên nû êdî a vî zimanî mezin nabin, aawayekî suriştî vî zimanî wernagirin. Ji hêla çawaniyê ve jî kurdî hêza xwe ya derbirînê roj bi roj ji dest dide. Ne deri ne de tenin derisi; zimanekî dureh (melez) derkeve holê. Mirovek bir kürdî dest a xeberdanê dike, ji nishka ve derbasî tirkî sole, çend gotinan a tirkî dibêje, ji wir dîsa li kürdî vedigere… Konut rewş wiha didome. Kurdiya ku bi kart tînin mîna girara qereçiyan lê hatiye, bir peyvû qalibên tirkî dağıtımı.
Her haftai diyar e, di zimanekî aliyê diyarker zimanê axaftinê yemek. Peyvû rêzikên zimanekî li ser zarê mirovanû bi hisû ramanên mirovan geşe distîninû li gorî rewşa civakî rengekî nû werdigirin. Çendî mirov a zimanekî bijîn, hizir û ramanên xwe bi wî zimanî derbibin, bi wî zimanî hilberîna hizrî bikin, ew ziman ew çend bi pêş ve diçe, geş û xweşa Tabana. Lê îro em bala xwe didin zimanê kurdî, a taybetî di nav sînorên Tirkiyê de zimanê devkî her ku diçe wekî berfa li ber tavê roj bi roj dihele.
Hemû zimannas li ser ve yekê li hev dikin ku ji bo zimanekî nifşên nû gelekî girîng in. Zimanê ku nifşên nû di jiyana xwe de bi kar neynin, paşeroja wî zimanî tune ye. Îro serkeftina herî mezin ve hêzên desthilatdar di vî warî de eat. Mixabin gelek malbatên me êdî zarokên xwe bi kurdî mezin nakin. Xetereya herî mezin a li ser zimanê mesken e. Divê hemû kurdên ku dixwazin zimanê kurdî biparêzin serê pêşin veê helwesta çewt a malbatan biguherînin.
Ji bo vê yekê jî kesên kurd û kurdîperwer divê xwe a rêxistin bikin, li rêxistinên xwe yên heyî (bi taybetî li sazî û dezgehên çand û zimanî) xwedî derkevin. Wan saziyan geş bikin, li wan deran ji bo perwerkirina zarokan derfetan pêk bînin. Li onun saziyê mirov dikare odeya lîstikê ji bo zarokan ava bike. Kesên ku zarokên xwe bi kurdî perwerde dikin dikarin derfetên xwe bigihînin hev, zarokên xwe bînin ba hev da ku ew zarok hemsalên xwe yên kurdîaxêv nas bikin, bi hev re bi kurdî bilizin. Ew zarok jî bizanin ku kurdî zimanekî zindî û suriştî ye, bi hev re hînî bellda kurdî bibin, bi hev re pirtûkên bi kurdî bixwînin.
Sizin adınıza mutlu olmaya devam edeceğiz. Divê perwerdehiya bi zimanê dayikê li pêşdibistanê dest pê bike û ji dibistana seretayî heta zanîngehê bidome. Lê îro bi skin li dibistana navincî dersa zimanê dayikê wekî dersa hilbijarî heye. She li ber vekirina van dersan jî hezar kendû kosp hene. Digel hemû kêmasî û astengiyan jî divê em li van dersan xwedî derkevin û li her cihî daxwaza vekirina ve dersê bikin. Bir bakıma birbirimizden uzaklaşabiliriz.
Wekî agahiyekê ez dixwazim bidim zanîn ku me li Rihayê Komeleya Çandû Zimanê Kurdî vekiriye, em bang li gelê xwe yê li Rihayê dikin da ku werin komeleyê û em bi hev re çandû zimanê kurdî biparêzin û bi pêş ve bibin.
Bu yazının Türkçe versiyonunu buradan okuyabilirsiniz.
